૩૦ મી ડિસેમ્બર

રમણ મહર્ષિ

              ભારતના ઉત્તમ કોટિના સંત,દિવ્યદ્રષ્ટા સાધુપુરુષ રમણ મહર્ષિનો જન્મ તા. ૩૦.૧૨.૧૮૭૬ ના રોજ દક્સિણ ભારતના મદુરામાં થયો હતો. અભ્યાસમાં એમનું મન ચોંટતું નહી અને ધ્યાનમાં બેસી રહેતા તેમણ ઘર છોડ્યું. આત્મસાક્ષાત્કારના વિશુદ્ધ આનંદમાં સદા મગ્ત રહેતા શ્રી રમણને દેહનું કોઇ ભાન રહેતું નહી. તેઓ બહું ઓછુ બોલતા પણ જે કંઇ બોલતા તે સાંભળનારના હ્રદય સોંસરવું ઉતરીજતું. એમની રમણગીતા અને ઉપદેશસારમ્ ઘણા ઉપકારક નીવડ્યાં છે. મહર્ષિના જીવન સાથે સંકળાયેલા દંડ જેવી ચીજો અને સ્થાનો અવશેષ તરીકે આજે પણ અકબંધ સાચવી રખાયેલ છે. ઇ.સ. ૧૯૫૦ ના એક દિવસની સંધ્યાએ તેમણે અંતિમ શ્વાસ લીધા. 

૩૧ મી ડિસેમ્બર

નાનાભાઈ ભટ્ટ

                નૂતન શિક્ષણના ભેખધારી નૃસિંહપ્રસાદ કાલિદાસ ભટ્ટ ( નાનાભાઈ ભટ્ટ ) નો જન્મ તા.૧૧-૧૧-૧૮૮૨ ના રોજ  ભાવનગર પાસે બારવાળા મુકામે મૂળ વતન પચ્છેગામ (ભાલ) માં થયો હતો. પ્રાથમિક-માધ્યમિક શિક્ષણ ભાવનગરમાં લીધું. અભ્યાસમાં સામાન્ય પણ દ્દ્ઢ સંકલ્પની કારણે અનેક પ્રતિકૂળતા વચ્ચે મેટ્રિક થયા અને ભાવનગરની શામળદાસ કૉલેજમાંથી ૧૯૦૩માં વેદાંત-અંગ્રેજી વિષયો સાથે બી.એ. અને ૧૯૦૭માં એ જ વિષયોમાં મુંબઈથી એમ.એ. થઇ એસ.ટી.સી. મહુવાની હાઈસ્કૂલના આચાર્ય રૂપે અધ્યાપન કાર્યમાં જોડાઇ ગયા. દક્ષિણામૂર્તિ સંસ્થા તેમના જીવનનું સર્વોત્તમ સર્જન છે. સાણોસરા ગામે લોકભારતી ગ્રામ વિદ્યાપીઠની સ્થાપના કરી. ગુજરાતને આદર્શ ગ્રામસેવકો અને ગ્રામ શિક્ષકો આપ્યા. સ્વરાજ પ્રાપ્તિ બાદ સરદાર વલ્લ્ભભાઇ પટેલના આગ્રહથી ઢેબરભાઇના મંત્રીમંડળમાં શિક્ષણપ્રધાન બન્યા. ભારત સરકારે પદ્નશ્રીનો ખિતાબ આપીને તેમનું બહુમાન કરેલું છે. તેમણે ૪૦ જેટલા પુસ્તકો લખ્યાં છે. પ્રાચીન સાહિત્યનું મૌલિક શૈલીમાં પુનનિર્માણ તેમ જ કેળવણી અને ધર્મચિંતન વિશેનું સાહિત્ય એમનું મહત્ત્વનું પ્રદાન છે. સરળ અને હૃદયસ્પર્શી ગદ્ય તેમના લખાણોની વિશેષતા છે. એમની પાસેથી નિખાલસ અને નિર્ભીક આત્મકથા ‘ઘડતર અને ચણતર’ પણ ગુજરાતી સાહિત્ય જગતને મળી છે. તા.૩૧.૧૨.૧૯૬૧ ના રોજ તેમનું અવસાન થયું.    

૨૯ મી ડિસેમ્બર

પંડિત ઓમકારજી

             મહાન સંગીતકાર પંડિત ઓમકારનાથજી ઠાકુરનો જન્મ ઉનેવાળ બ્રાહ્મણ પરિવારમાં ભરૂચ પાસેના જહાજ ગામમાં થયો હતો. માતા-પિતાનો મધુર કંઠ વારસામાં જ તેમને મળ્યો હતો. શ્રી વિષ્ણુ દિગંબર જેવા તજજ્ઞ ગુરૂ પાસે સંગીત સાધના શરૂ કરી. પ્રસન્ન થઇને ગુરૂજીએ તેમને લાહોરમાં ગાંધર્વ મહાવિદ્યાલયના મુખ્ય આચાર્ય પદે નિયુક્ત કર્યા. રાષ્ટ્રીય-આંતરરાષ્ટ્ર્રીય પરિષદોમાં તેઓએ પોતાના સુરીલા કંઠે અનેક ગીતો, ભાવગીતો, ગઝલો ગાઇને અનેક પારિતોષિકો, સન્માનો અને અભિવાદનો પ્રાપ્ત કર્યા. અપ્રતિમ સંગીતજ્ઞ પંડિત ઓમકારનાથજીએ તા. ૨૯.૧૨.૧૯૬૭ ના રોજ ચિરવિદાય લીધી.  

ચુનીલાલ મડિયા

                ચુનીલાલ મડીયાનો જન્મ સૌરાષ્ટ્રમાં આવેલા ધોરાજી મુકામે તા. ૧૨.૦૮.૧૯૨૨ ના રોજ થયો હતો. તેઓ મુખ્યત્વે નવલકથાકાર, વાર્તાકાર, અને નાટ્યકાર તરીકે સુપ્રસિદ્ધ છે. ‘ઘુઘવતા નીર’, ‘અંત:સ્ત્રોતા’, વગેરે એમના ટૂંકી વાર્તાના સંગ્રહો છે. ‘રંગદા’, ‘વિષ વિમોચન’, ‘રક્તતિલક’, જેવા એકાંકી નાટકોના સંગ્રહો  અને ‘શૂન્ય શેષ’  જેવું દીર્ઘ નાટક તેમજ ‘રામલો અને રૉબિન હૂડ’ જેવું હાસ્ય-કટાક્ષ નાટક આપીને એમણે ગુજરાતી નાટ્ય સાહિત્યને સઘન કર્યું છે. ‘વ્યાજનો વારસ’, ‘લીલુડી ધરતી’, ‘સધરા જેસંગનો સાળો’ જેવી અનેક નોંધપાત્ર નવલકથાઓ આપીને એમણે ગુજરાતી નવલકથા સાહિત્યને પણ સમૃદ્ધ કર્યું છે. આ ઉપરાંત એમણે વિવેચન, નિબંધ અને કવિતાના ક્ષેત્રમાં પણ પ્રદાન કર્યું છે. તેમની કેટલીક નવલકથાઓ પરથી ગુજરાતી ચલચિત્રોનું નિર્માણ પણ થયું છે.   

૨૮ મી ડિસેમ્બર

                                       મધુરીબહેન દેસાઇ

            મધુરીબહેનનો જન્મ અમદાવાદમાં થયો હતો. અભ્યાસની સાથે સાથે ઇતિહાસ, રાજકારણ, અર્થશાસ્ત્ર વગેરેનું અધ્યયન ઉપરાંત ચિત્રકળા અને ભારતીય પશ્રિમી સંગીતની તાલીમ પણ લીધી. દેશની સ્વાતંત્ર્ય માટેની લડતોમાં પ્રાપ્ત દેસાઇ કુટુંબના અર્પણમાં મધુરીબહેનનું પ્રદાન પણ હતું જ. એમણે ભારતના પ્રાચીન મંદિરો, ગુફાઓ અને શિલ્પ સ્થાપત્યોનો એક સુંદર, માહિતીપ્રદ સચિત્ર નકશો એમણે તૈયાર કરેલો. તા. ૨૮/૧૨/૧૯૭૪ ના રોજ એમનું અચાનક અવસાન થયું.

૨૭ મી ડિસેમ્બર

મિરઝા ગાલિબ

              ઉર્દૂ કવિતાને અદભૂત રંગ આપનાર, ભવ્યશાયર મિરઝા ગાલિબનો જન્મ તા. ૨૭/૧૨/૧૭૯૭ ના રોજ થયો હતો. બાળપણથી જ તેને શાયરીનો શોખ હતો. ધીરે ધીરે તેમની કવિતા તીખી અને વ્યંગમય બનતી ગઇ. નવા શબ્દો અને નવીન પ્રયોગો દ્વારા ગઝલને ઉન્નતિની ટોચ પર મૂકી છે. ગાલીબે શાયરીની ચીલાચાલુ રસમ તોડફોડીને ઊર્દૂ ગઝલને નૂતન પહેરવેશ આપ્યો હતો. ઊર્દૂ ગઝલમાં જિંદગી વિશે વાતો લખી, તેમણે ગઝલને શણગારી છે. ઇ.સ. ૧૮૬૯માં  તેમો નશ્વરદેહ નષ્ટ થયો. 

૨૬ મી ડિસેમ્બર

યશપાલજી

                      પ્રસિદ્ધ સાહિત્યકાર યશપાલનો જન્મ એક સાધારણ પંજાબી ખત્રી પરિવારમાં થયો હતો. વિદ્યાર્થી અવસ્થામાં તેમણે પુષ્કળ સાહિત્ય વાંચ્યું. ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે પંજાબ જઇ, ત્યાં ‘નવજવાન ભારત સભા’ ના સભ્ય બન્યા. હિન્દુસ્તાન સોશ્યાલિસ્ટ રીપબ્લિકન આર્મીના વડા બન્યા. જીવન સાહિત્ય સાધનામાં ગાળવા નિશ્ચય કર્યો. ‘સિંહાવલોકન’, ’દેશદ્રોહી’, ‘નશે નશે કી બાત’, ’રામરાજ્યકી કથા’, ’જૂઠાસચ’ જેવા અસંખ્ય પુસ્તકો દ્વારા એમણે હિંદી સાહિત્યને સમૃદ્ધ બનાવ્યું. તેઓ માર્કસવાદી વિચારસરણી ધરાવતા હતા. ભારત સરકારે તેમને પદ્મભૂષણથી વિભૂષિત કર્યા હતા. તા. ૨૬/૧૨/૧૯૭૬ના રોજ હદયના રોગના હુમલાથી તેમનું અવસાન થયું.

૨૫ મી ડિસેમ્બર

ચક્રવર્તી રાજગોપાલચારી

         ‘રાજાજી’ ના લાડીલા નામથી જાણીતા થયેલા રાજગોપાલચારીનો જન્મ ઇ.સ. ૧૮૭૯ માં તમિલનાડુના એક ગામડામાં થયો હતો. ગ્રેજ્યુએટ થઇ વકીલાતના વ્યવસાયમાં સારી જમાવટ કરી અને ત્યાર પછી ગાંધીજીનો પ્રત્યક્ષ પરિચય થતાં તેઓ સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામમાં સક્રિય રીતે જોડાઇ ગયા હતા. સ્વામી વિવેકાનંદ પાસેથી દેશબાંધવોની દુર્દશામાંથી ઉન્નતિ કરવાની તેમને પ્રેરણા મળી. તેઓ મદ્રાસના મુખ્યપ્રધાન બન્યા હતા. સ્વતંત્ર ભારતના પ્રથમ ગવર્નર જનરલ બનવાનું બહુમાન પણ  તેમને મળ્યું હતું. તા. ૨૫/૧૨/૧૯૭૨ ના રોજ તેમનું અવસાન થયું.

અટલબિહારી વાજપેયી

                 વક્તૃત્વકલા દ્રારા સભા પર છવાઇ જનાર અને કવિ હદય ધરાવતા ભારતના વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીનો જન્મ તા. ૨૫/૧૨/૧૯૨૪ના રોજ મધ્યપ્રદેશના ગ્વાલિયર શહેરમાં થયો હતો.

             વાજપેયીએ લક્ષ્મીબાઇ કૉલેજમાં એમ.એ.સુધી અભ્યાસ કર્યો છે. ૧૯૪૦માં તેઓ રાષ્ટ્રીય સ્વંયસેવક સંઘમાં જોડાયા અને ભારતની આઝાદીની ચળવળમાં પણ ભાગ લીધો હતો. ઇ.સ. ૧૯૫૭થી તેઓ સતત લોકસભામાં ચૂંટાતા આવ્યા છે. ૧૯૭૫માં ઇંદિરાજીએ કટોકટી દાખલ કરી ત્યારે તેઓ પણ અન્ય નેતાઓની સાથે જેલમાં ગયા હતા. તેમને ‘પદ્મભૂષણ’ તથા ‘સર્વશ્રેષ્ઠ સાસંદ’ સહિત અન્ય સન્માન મળ્યાં છે.

           વડાપ્રધાન પદે આવ્યા બાદ ભારત-પાકિસ્તાનના સંબંધો સુધારવા સમજૌતા એકસપ્રેસ, લાહોર બસયાત્રા શરૂ કરી હતી, પાકિસ્તાનના વડપ્રધાન મુશર્રફ સાથે આગ્રા શિખર મંત્રણા પણ યોજી હતી.